likovna umetnica, modna kreatorka, pozorišna i filmska rediteljka
Mira Brtka
(5. 10. 1930 – 18. 12. 2014)
Mira Brtka rođena je 5. oktobra 1930. godine u Novim Banovcima kod Stare Pazove. Završila je gimnaziju u Beogradu 1948. godine, s tim da je peti i šesti razred gimnazije pohađala u Bratislavi. Godine 1953. završila je studije režije na Akademiji za pozorišnu i filmsku umetnost u Begradu, kod profesora Vjekoslava Afrića, Josipa Kulundžića i Slavka Vorkapića. Kao stipendista Čehoslovačke republike bila je asistent režije u igranom filmu Otokara Vavre „Protiv svih“.
Pedesetih godina bavila se pozorišnom i filmskom režijom. Režirala je kratke filmove za Zagreb film i Neoplantu u Novom Sadu 1958. godine. Istovremeno je uradila i scenario za prvi crtani film Beogradske škole crtanog filma („Solista Nikole Majdaka“). Godine 1959. godine bila je asistent rediteljima Pijetru Đermiju i Albertu Latuadi.
Foto arhiv: Vladimir Valenćik
Svoje umetničko usavršavanje nastavila je na Akademiji di Belle Arti u Rimu, smer slikarstvo, u klasi profesora Franka Gentilinija i Mina Makarija. Diplomirala je 1963. godine i kao slikarka radila u okviru umetničke internacionalne grupe „Illumination“ sve do kraja šezdesetih godina. Vodeća ličnost ove internacionalne grupe je bio japanski umetnik Nobuja Abe. U periodu od 1970. do 1971. godine bila je sekretar režije u igranom filmu „Sutjeska“.
Mira Brtka se bavila i modnim dizajnom. Njene modne kreacije inspirisane su slovačkom narodnom nošnjom. Takođe je bila i kolekcionar slovačkih narodnih nošnji i antikviteta.
Do sada je imala veliki broj zajedničkih izložbi kako u Srbiji tako i u inostranstvu, kao i preko dvadeset samostalnih izložbi. Umrla je 18. decembra 2014. godine u Beogradu.
Foto arhiv: Vladimir Valenćik
Akademska slikarka Mira Brtka spada u preteče apstraktnog likovnog izraza u slovačkoj likovnoj umetnosti. Od samog početka svog stvaralačkog umetničkog života (od šezdesetih godina 20. veka), istražuje mogućnosti apstraktnog likovnog izraza koncipiranjem slike kao izraza ili kompozicije osnovnih likovnih sredstava, kao što su boja i linija.
Za Miru Brtka je nebitna njihova mimetična, oponašajuća funkcija. Ona ih koristi samo kao materijal za ostvarivanje individualnog, stvaralačkog, autorskog postupka. Prikazane figure su, u stvari, šablonski vezeni uzorci, u čemu se opaža određena autorska distanca i nežan ironični stav prema figuraciji. U njihovom, naizgled, haotičnom rasporedu na platnu, Mira Brtka otkriva geometrijsku sređenost.
Autorka se u svom stvaralačkom radu orijentiše na racionalne postupke pune stvaralačke, neiscrpne energije i imaginacije. Tako, npr., multiplikacijom životinjskih motiva, nanoseći ih jedan preko drugog, autorka stvara arabesknu strukturu linija, što je, u stvari, i jedan od krajnjih ciljeva njenih stvaralačkih postupaka.
Foto arhiv: Vladimir Valenćik
Mira Brtka briše granice i prevazilazi tradicionalno prihvaćene likovne konvencije, koristeći u svom stvaralaštvu i neuobičajene likovne tehnike i njihovu kombinaciju. Radi se, pre svega, o tehnici veza, ili kombinaciji veza i slikanja temperom. Iako vez ima tradicionalno ukrasnu funkciju, umetnica ga koristi u drugom kontekstu.
Neuobičajen način realizacije umetničkog dela Mire Brtka u ciklusu radova pod nazivom „Usmerena imaginacija“, zasniva se na njenoj ideji o sintezi anonimnog narodnog stvaralaštva, odnosno kolektivnog stvaralaštva i individualne autorske kreacije. Narodno umetničko stvaralaštvo je šablonizovano, dekorativno i uglavnom primenjenog karaktera, suprotno slobodnom umetničkom stvaralaštvu, kako ga shvatamo danas. Pokušaj njihove sinteze razumljiv je samo u duhu postmoderne.
