Fenomen naivnog slikarstva u Kovačici ima dugu i bogatu tradiciju. 1939. godine u Kovačici su prvi počeli da slikaju Martin Paluška i Jan Sokol. Kasnije, nakon Drugog svetskog rata, pridružili su im se Mihal Bireš, Vladimir Boboš, Martin Jonaš i Jan Knjazovic. 1951. godine počeli su organizovano da deluju u okviru likovne sekcije Kulturno-prosvetnog društva „Pokrok“, koje se može smatrati prethodnikom Galerije naivne umetnosti. Povodom proslave 150. godišnjice osnivanja Kovačice i dolaska Slovaka, kovačički slikari su 1952. godine organizovali prvu zajedničku izložbu. Galerija seljaka – slikara, odnosno Galerija naivne umetnosti, bila je osnovana 15. maja 1955. godine kao prva seoska galerija u bivšoj Jugoslaviji. Svoj izložbeni prostor imala je u okviru kovačičkog kulturnog centra, Doma kulture „3. oktobar“. Svoju ličnu zgradu dobila je 1989., nakon renoviranja i adaptacije stare seoske kuće, gde se nalazi i danas. 

Galerija naivne umetnosti iz Kovačice trenutno okuplja 22 slikara, organizuje im samostalne i zajedničke izložbe, objavljuje propagandni materijal i organizuje i koordinira izložbe kovačičkih slikara u zemlji i inostranstvu. Svake godine organizuje centralnu zajedničku izložbu članova galerije – „Kovačički oktobar“. Galerija naivne umetnosti obavlja i kolekcionarsku funkciju i trenutno u svom fondu poseduje više od 1000 slika 37 slikara. Galerija upravlja i Spomen-kućom Martina Jonaša. Najznačajniji slikari, članovi Galerije naivne umetnosti u Kovačici, bili su Martin Jonaš, Zuzana Halupova i Jan Knjazovic. Ne treba zaboraviti, osim osnivačke generacije slikara, ni stvaralački doprinos kovačičkoj naivnoj umetnosti braće Venjarski, Jana Strakušeka, Jana Garaja, Alžbete Čižik, Ondreja Pilha i slikara iz Padine, koji su 1971. primljeni za članove galerije u Kovačici: Mihala Povolnog, Jana Husarika, kasnije i Martina Markova, naravno, i ostalih slikara. Trenutno, među najznačajnije članove Galerije naivne umetnosti iz Kovačice spadaju najstarije članice Eva Husarik i Katarina Karlečik, ali i Jan Glozik, Pavel Hajko, Zuzana Vereski, Pavel Cicka, Jan Žolnaj i drugi mlađi slikari. Svi navedeni slikari zajedno su stvorili i nastavljaju da stvaraju svetski poznat fenomen kovačičke slikarske naive, zasnovan na seoskim žanrovskim motivima, prikazujući ukrašen, ne uvek lak život slovačkog seljaka prilikom poljskih radova u prošlosti, ili u svom dvorištu, a takođe i u enterijerima seljačke kuće tokom praznika. Istovremeno, gotovo svi običaji i tradicije iz naše prošlosti dobili su svoj trajni spomenik na platnima kovačičkih slikara – članova Galerije naivne umetnosti iz Kovačice. 

Slikari iz Kovačice počeli su da prevazilaze lokalne granice svojim radom i prodiru u svet već 1957. godine, kada su njihove slike uvrštene u prestižnu izložbu „Naivni umetnici Jugoslavije“ održanu u Beogradu, Zagrebu, Ljubljani i Skoplju, a 1961. godine su posetili London, Beč, Budimpeštu, Pariz, Moskvu, Rim, Lenjingrad, ili daleki Sao Paolo, u okviru izložbe „Naivni slikari Jugoslavije“. Izložba je obuhvatila radove čak devetoro Kovačičana. Tako su kovačički slikari počeli da izlaze u svet, ali je i svet počeo da dolazi u Kovačicu. 1989. godine u Kovačicu su došli svetski poznati naivni i narodni umetnici sa svojim delima, iz Indonezije, Kipra, Kolumbije, Kube, Urugvaja, Tunisa i Venecuele, izlažući ih već u novoj zgradi Galerije naivne umetnosti u Kovačici. Kovačicu, galeriju i slikare počeli su da posećuju i mnogi drugi gosti iz sveta, među kojima su bili, na primer, Fransoa Miteran, kasnije francuski predsednik, Džerald Ford, kasnije predsednik SAD, španski kralj Huan Karlos, muzičar Mstislav Rostropovič, Rolingstonsi, fudbaler Pele, austronauti iz čuvene posade „Apolo“, glumci Alen Delon, Franko Nero, Ursula Anders…

Kovačički slikari su naslikali desetine hiljada slika rasuth duž cele bivše Jugoslavije i sveta, ali najbogatiju i najveću kolekciju njihovog slikarskog opusa poseduje upravo lokalna kovačička Galerija naivne umetnosti, osnovni stub ovog umetničkog fenomena koji drži celokupno slikarsko telo na okupu i uspravno. Kovačička naivna umetnost trenutno predstavlja najznačajnije dostignuće slovačke manjinske kulture ne samo u Srbiji, nego i u celoj Donjoj zemlji, a možda i u celoj slovačkoj dijaspori. Do sada nijedna slovačka zajednica u svetu nije uspela da se nađe na Reprezentativnoj listi nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva „UNESCO“, osim slovačke u Srbiji, zahvaljujući svojim kovačičkim slikarima. Ovo je odlučio Međunarodni komitet za zaštitu nematerijalne kulturne baštine na svom 19. zasedanju, 3. decembra 2024. u Asunsionu, Paragvaj. Povodom 70. godišnjice osnivanja Galerije naivne umetnosti, koju ćemo obeležiti ovih dana, dodela našeg najvišeg zajedničkog priznanja Slovaka iz Donje zemlje, „Pro Cultura Slovaca“, svakako je prava odluka. Neka kovačički slikari i Galerija naivne umetnosti i dalje napreduju i neka i ubuduće šire dobro ime slovačke kulture iz Donje zemlje.

Vladimir Valenćik